غرور ملی مخدوش شده

جایی می خواندم که بعد از شکستهای ابران از روسیه در زمان قاجارها، غرور ملی ایرانیان بشدت مخدوش شد. نمی دانم این ادعا چقدر صحیح است چون واقعا مشکوک هستم که چقدر مردم خودشان را عضوی از مجموعه ایران می دانستند و اصولا چقدر اخبار به مردمی که در نواحی مختلف زندگی می کردند می رسیده و اینکه مردم پراکنده ایران چقدر درباره موجودی به نام "کشور" هم نظر بوده اند، شاهدم نیز قوم و قبیله گرایی مردم ماست که هنوز هم مهم ترین نقش را در زندگی مردم ما بازی می کند.

شاید آن سرخوردگی که می گویند در بین اشراف و دولتی ها بوده، و الله اعلم. 

القصه،

با آمدن رضا خان و نثبیت امور و روشن تر شدن مفهوم کشور و ملت، گروهی شروع به نوشتن تاریخ ایران کردند. هدف شان "خلق" هویت لازم برای مردم کشور ایران بود. اتفاقا رضاخان هم از آنها حمایت می کرد. اینان گروهی بودند از بهترین و خوش نام ترین و باسوادترین ایرانیان که به نام حلقه یا گروه برلین شناخته می شدند. اتفاقا در آن سالها نازی ها دراروپا در قدرت بودند و داستان نژاد برتر آریایی موضوعی داغ بود. تاریخ نگاران ما هم اتفاقا از این موضوع استفاده کردند و با پررنگ کردن تاریخ هخامنشی و آریایی برای مردم ایران تاریخ و هویتی تراشیدند و مردم ایران باستان را متمدن ترین انسان ها نامیدند و ... این موضوع به مذاق مردم ایران هم خوش آمد. مدارس هم بر بستر رضایت عمومی از این هویت سربلند تاریخی آن را نشر دادند و داستان کاملا جا افتاد و نهادینه شد.

در دوران محمدرضا هم غرور ملی از همان فضا تغذیه می شد. بعدها به مدد ثروتهای بادآورده نفتی بر موارد غرورآفرین ملی افزوده شد، از ارتش ملی منظم و نیروی هوایی مدرن گرفته تا نطق های پرطمطراق اعلی حضرت در باب مسایل جهانی و نفتی و ...دخالت نظامی ایران در ظفّار یمن و ... ایران آن دوره قرار بود که به دروازه های تمدن بشری راه یابد. باد غرور ایرانیّت و ایرانیان هم مستدام بود. اما کسی نبود که بپرسد که چطور قرار است ما وارد دروازه تمدن بشویم در حالیکه حتی یک دانشگاه درست و حسابی و یک دانشمند شناخته شده نداشتیم. چنان از اف-14 هایی می گفتیم (و حتی امروز هم می گویند) که دارنده این هواپیماها فقط ایران و امریکا هستند که انگار ما سازنده این طیّاره ها بودیم و از سر لطف به یانکی ها مرحمت کرده بودیم.

 تا اینکه آقای خمینی ظهور کردند و ورق برگشت. چهره ایران خراب شد. گروگانگیری نمایشی بشدت گران بود. آنانی که تا دیروز رفیق و دوست ایران بودند، آماده انتقام گیری شدند. جنگ ته مانده غرور ملی را برباد داد. نقل است که در سال اول جنگ که صدام متمایل به صلح بود، گروهی از امرای ارتش نزد آقای خمینی می روند و می گویند که این آدم غرور ما را بر باد داده، ما باید انتقام بگیریم و غرور خودمان را بازآفرینی کنیم. داستان جنگ ادامه یافت تا بعد آن همه خسارت جام زهری ماجرا را فیصله داد. 

آن چه در آن سالها بود مشت زدن بر دهان امریکا بود و محو کردن اسراییل و زمین گیر کردن استکبار در لبنان و ... و خلق غروری دیگر. بعد از جنگ هم داستان سالهای سازندگی و ساختن سدّ و ... 

این سالها غروری تازه برای مردم ایران خلق کرده اند: "اتم". از "انرژی هسته ای حق مسلم ماست" شروع کردند و این روزها به "غنی سازی حق مسل ماست" رسیده اند. در این چند هفته ای که روحانی و ظریف هم در صدر اخبار هستند، جمله ای مرتب تکرار می شود: غرور ایرانیان قابل معامله نیست. در این سیل اخبار خبری از "منافع ملی" نیست، هر چه هست و هر چه گفته می شود حول غرور ملی است. انگار در چاه ویلی گرفتار شده ایم به نام غرور ملی.

اما چه شد که این را نوشتم؟

گزارش خبری درد آوری بود از خرمشهر. سالها قبل دوسه باری خرمشهر و آبادان را دیده بودم، مخروبه بودند و مردمی درد کشیده و بیکار و بدبخت به معنی واقعی کلمه. سالی یکی دو بار "ممد نبودی" در تلویزیون ملی پخش می کردند و می کنند و از رشادت های شهدای اسلام می گویند و ... تا سال بعد که دوباره، همان تکرار مکررات.

در کشور ما این همه پول صرف غنی سازی می شود، اما ریالی وجود ندارد برای سر و سامان دادن به زندگی ملیونها نفر درد کشیده ی بخاک نشسته. ای کاش می فهمیدیم و می فهمیدند که غرور ملی در آبادانی و سرزندگی شهرها و زندگی به سامان آدمهای کشور است، نه در موشک دوربرد و تانک و "غنی" سازی اورانیوم. ای کاش در حین مذاکرات حس مردم بخاک نشسته جنوب کشور را هم لحاظ می کردند و ذره ای هم مدافع منافع آنها می بودند.
===

پی نوشت: جالب اینجاست که بی شرف ترین آدم روزگار، نتانیاهو نخست وزیر اسراییل، هم از تمدن ایرانی می گوید و می خواهد برایمان غرورمان را باز آفرینی کند! اگر اعصاب داشتید این مصاحبه را هم گوش کنید.

و پی نوشت دوم: ای کاش کار دنیا دست آدمهایی مثل مهاجرانی بود که با این منطق و سواد به مصاف دروغ و حیله می روند. این مصاحبه را هم نگاه کنید.